Şerafettin GÜÇ

TÜRK KÜLTÜRÜNDE AHİLİK

Ahilik teşkilâtı Anadolu’nun Türkleşmesinde; Türk kültürü ve medeniyetinin, Türk dili ve edebiyatının gelişmesinde, gelenek ve törelerin yerleşmesi ve korunmasında, Türk sanat ve ticaret ahlâkının oluşması ve yaygınlaşmasında çok önemli hizmetler görmüştür.

Anadolu’da Ahi Evren (öl. 1262)’in yeniden organize ettiği, Devlet-i Aliyye’nin son dönemine kadar devam eden Ahilik, Türkler arasında ideal insan tipini oluşturmak amacını gütmüştür.

Türkler yiğitlik ve cömertlik mefkûresi olarak adlandırdıkları bu ideal insan tipine AKI, mesleğine de AKILIK demişlerdir. Akılığın gereği olarak akıların biri birine karşı kardeşçe muamelede bulunmalarından dolayı bu kelimenin zamanla yerini AHİ kelimesine bırakmış olduğu anlaşılmaktadır.

AHİLİKTE YİĞİT BAŞILIK

Ahilikte dükkânlar sanki küçük bir okul gibidir. Yiğitbaşının en mühim görevlerinden biri de, sanatta yetişkin duruma gelmiş ustalık veya kalfalık yapacaklara icazet vermesiydi. Buna destur verme denirdi.

Destur alacak olanlar (bu bir kişi de olur daha fazlada olabilir) Yiğitbaşının önüne otururlar, şimdiye kadar mesuliyet almadıklarını, bundan sonra ise daha dikkatli hareket etmelerini, sanatın inceliklerini ve esnaflığın ne demek olduğunu anlattıktan sonra nasihat eder ve devamında “oğlum sanatınızda hile yapma. Dürüst ol, müşteriye iyi davran. Büyüklerinize saygılı, küçüklerinize merhametli olun, hakka hukuka riayet edin. Kapınız herkese açık olun, kimseyi boş çevirmeyin” dedikten sonra devamla şu söyleyeceğim altı şeyi çok iyi dinleyin.

Yavrum şu üç şeye açık bulun.

1-Elini açık tut ki senden de diğer insanlar ve mahlûkat istifade etsin.
2-Kapını açık tut misafirin hiç eksik olmasın, misafir bereketi ile gelir.
3-Sofranı açık tut gelen geçen sofrandan yesin, eksilecek diye korkma artar eksilmez.

Yavrum şu üç şeye de kapalı bulun.

1-Dilini kapalı tut, yalan söyleme, gıybet etme.
2-Gözünü bağlı tut, sana ait olmayana harama bakma.
3-Belini bağlı tut, doğru sabırlı ve tahammüllü ol.

Dünya malına tamah etme, kuvvetli ve üstün durumda iken affetmesini, hiddetli iken yumuşak davranmasını bil. Kendiniz muhtaç durumda iken bile başkalarına verecek kadar cömert olunuz, diyerek sözü bağlardı.

Bu gün başta Almanya olmak üzere, birçok Avrupa ülkesinde uygulanan OKUL-İŞYERİ esasına dayanan ve (DUAL SİSTEM) olarak bilinen Çıraklık ve Meslek Eğitiminin tarihi temellerini Ahilik Geleneğinde bulmaktayız.

Şerafettin GÜÇ araştırmasıdır.