Şerafettin GÜÇ

BABAİLİK ve NURE SOFİ İLİŞKİSİ

Ebu'l-Baka Baba İlyas bin Ali el-Horasani ile müridi olan Baba İshâk Kefersudi'nin Selçuklulara isyanıyla tanınan Vefai Tarikatı çevrelerine verilen isimdir. 

Aslında ehli beyt sevgisini ön planda tutan tarikat Anadolu'ya yayılmış ve "Babailik" olarak tanınmıştır. Babailiğin Şiilik ile doğrudan bir ilgisi yoktur. 

Şamanizmden izler taşıdığı iddia edilen Babailik tarikatı Anadolu Türkleri arasında yayılmıştır. Daha sonra da bütün Anadolu'ya ve hatta Rumeli'ye de yayılmış ve Bektaşiliğe dönüşmüştür.

Baba İlyas adlı bir Türkmen şeyhi tarafından kurulmuştur. Ölümünden sonra tarikatın başına Baba İshak geçmiştir. Baba İshak’ın görüşleri Babailik tarikatına dönüştü.

Nûre Sofî, Barak Baba, Sarı Saltuk, Buzağı Baba, Börklüce Mustafa, Şeyh Bedrettin gibi liderler bu tarikatın içinden çıkmıştır.

Bektaşilik:                                                      

Yesevilik’ten doğan Bektaşiliğin Babailik tarikatı ile de ilişkisi vardır.   Tarikatın kurucusu, Horasan erenlerinden Hacı Bektaş Veli’dir.

Mevlevilik:                                                      

Horasan erenlerinden olan Mevlana Celaleddin Rumi’nin görüşleri, ölümün den sonra oğlu sultan veled tarafından tarikat haline getirilmiştir.

Ekberilik:

Kurucusu Muhyiddin Arabî’dir. Muhyiddin Arabî’ye göre, evrendeki bütün varlıklar Allah’ın bir parçasıdır. Her şey Allah’tan gelmiş ve Allah’a dönecektir. Onun bu düşüncelerine Vahdet-i Vücut “Varlıkta Birlik” felsefesi adı verilir. Muhyiddin Arabî’nin ölümünden sonra görüşleri Ekberilik adıyla tarikata dönüştürülmüştür.

Ayrıca; Bayramilik, Nakşibendîlik, Kadirîlik, Kürevîlik ve Rufaîlik tarikatları da Anadolu’da taraftar bulmuştur.

Karamanoğulları Beyliği’nde ilk Bey;

Nûre Sofî döneminde içte ve dışta gelişen bazı olayların kronolojik dizilişi:

1227-28 Karamanlıların Ermenek’e yerleşmesi.

1231 Nûre Sufî, Şeyh İlyas’a 2. kez gitti, yedi yıl kaldı.

1234 Baba İlyas’ın BABAÎ İsyanı.

1235 Karaman oğullarının Kilikyaya yerleşmesi.

1235 Karaman Bey’in tekrar bağımsızlık ilanı.

1236-1246 Gıyaseddin Keyhüsrev’in saltanatı.

1238 Baba İlyas’ın Kırşehir Malya ovasında yenilişi.

1238 Nûre Sofî’nin Baba İlyas’tan ayrılıp Karaman’a dönüşü. Nûre Sofî, Malya Ovası'nda yaşanan Babai ayaklanmasına katılmıştır. Türkmenlerin yenilgisinden sonra da, Baba İlyas'ın 7 yaşındaki oğlu Muhlis Paşayı alıp Balkusan yöresine kaçırıp büyütmüştür. Muhlis oğlu, Aşık Paşay-ı Veli, Garipname adlı Türkçe Mesnevisini yazıp yayınlamıştır.

1239 Baba İlyas’ın Amasya yenilgisi.

1243 Karaman Bey, Celayir ve Kıtayları ovaya yerleştirdi.

1243 KÖSEDAĞ Muharebesi (Selçuk Moğal’a yenildi).

1246-1249 İzzeddin Keyhüsrev (Keyhavus II.) iktidarı.

1248-1249 Rüknettin Kılıçaslan IV İktidarı.

1249-1257 II. İzzeddin Keykavus ile IV. Rükneddin Kılıçaslan ve II. Alâeddin Keykubat üçlüsünün (İlhaniler’ce Selçuklu tahtı üçe bölünüp her ayrı bölgeye ayrı hükümdar atandı).

1253-1254 Karamanoğlu Şemseddin I. Mehmet bey’in doğumu.

1254 Ermeni tekfuru Heytum’a ait Gorigos Kalesi, Afşar Reisi İslâm Bey tarafından yağma edildi.

Şerafettin GÜÇ

Karamanoğulları Tarihi Araştırmacısı Yazar

Kaynak:  Kısmen alıntı, Ahmet Yaşar Ocak’ın Babailer İsyanı, Aleviliğin Tarihsel Altyapısı (Dergâh Yayınları, 4. Baskı, 2009)