7 ULU OZANLAR TARİHİ
Yedi
Ulu Ozan; değişik tarihsel dönemlerde yaşamış Aleviliği, Bektaşiliği, Bâtınilik,
Karmatilik, Bektaşiliğin alt yapısını oluşturan Babaî, Kalenderî, Yesevî,
Haydarî, Hurufî, Anadolu Ahi ve Abdal zümreleridir.
Gerek
içerik olarak gerekse edebi olarak en iyi ifade eden 7 kişiden oluşan
ozanlardır. Aşıkpaşazâde 13. ve 14. yy. Anadolu’sundaki göçmen (misafir) nüfusu
tasnif ederken Abdalân-ı Rum, Gaziyân-ı Rum, Ahiyân-ı Rum ve Bacıyân-ı Rum adlı
dört zümreye ayırmıştı.
Bu ozanların isimlerini sayarsak:
1. SEYYİD NESİMİ (1369 – 1417)
Bağdat’ın
Nesim Kasabası’nda yetişmiş, Diyarbakır bölgesine yerleşen Türkmenlerdendir.
Halep’te Hallac-ı Mansur’un düşüncelerinin iz sürücüsü olduğu için kâfir
sayılıp derisi yüzülerek öldürülmüştür.
1. Âlemde
bu gün sencileyin yâr kimün var
Ger var dir isen yoh dimezen var kimün var
1. (Bugün
dünyada senin gibi sevgili kimin vardır. Eğer yok dersen
ben kimin böyle sevgilisi var demem.)
2.
Dildâr-ı mecâzî bulınur âşıka yüz min
Benzer sana tahkîkda dildâr kimün var
2. (Âşık
için yüz binlerce geçici sevgili bulunur; ancak gerçekte
sana benzer hakiki sevgili kimin vardır.)
2. ŞAH HATAYİ (Şah İsmail) (1487 –
1524)
Yedi
Ulu’lardan Şah Hatayi; 1487 yılında İran-Erdebil’de doğdu. Anadolu’daki Alevi
cemlerinde nefesleri en sık yer alan ululardandır. Babası Şeyh Haydar, anası
Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın kızı Alemşah Halime Begüm Sultan’dır.
Ezel
bahar olmayınca
Kırmızı gül bitmez imiş
Kırmızı gül bitmeyince
Sefil bülbül ötmez imiş
Kırmızı gül bitmez imiş
Kırmızı gül bitmeyince
Sefil bülbül ötmez imiş
3. FUZULİ (1504 – 1556 )
Asıl
adı Mehmet olan Fuzuli; 1504 ‘de Kerkük’te doğdu. Kerkük’te Bayat Türkmen
boyunun Karyağdı soyundan gelmektedir.
Biz cihan
sarayını gerçekte viran bilmişiz;
Esenlik hazinesini bu virane içinde gizli bilmişiz.
Gerçi suretperest, taklit ile kendini alim bilir;
Gerçekler aleminde biz onu cahil bilmişiz.
Esenlik hazinesini bu virane içinde gizli bilmişiz.
Gerçi suretperest, taklit ile kendini alim bilir;
Gerçekler aleminde biz onu cahil bilmişiz.
4. YEMİNİ (15. yüzyıl sonu-16 yüzyıl
başı)
Yemini
15. yüzyılın sonu ile 16. yüzyılın ilk yarısında Tuna Irmağı yörelerinde
yaşadı. Çeşitli kaynaklar tarafından asıl adının Ali olduğunu, Akyazılı İbrahim
Dede zaviyesinde hizmet ettiğini ve “Yemini” mahlasını kullandığını yazar.
Demir Baba Velayetnamesi’nde adı “Hafız Kelam Yemini” olarak geçer. Bundan da
Kuran’ı ezbere okuduğu anlaşılır.
Sekiz yüz yetmişe varınca hicret
Cihana gün gibi doğdu kudret
İyan etil vilayet nuru ol mah
Hemen kendisi idi Hazret-i Şah
5. VİRANİ (16.yüzyıl)
Doğum
ve ölüm tarihi belli olmayan Virani’nin; 16. yüzyılda Eğriboz adasında doğduğu
söylenir. Hurufiliği benimsemiş bir Bektaşi ozanı olan Virani; bir süre
Necef’te Hz.Ali’nin türbesinde türbedarlık hizmeti vermiştir.
Virani;
Balkanlarda Demir Baba’dan babalık icazeti almış, Hz. Ali tutkusunu dile
getiren çok sayıda şiir yazmıştır.
Edebsiz
Âdem’in olmaz îmânı,
İçinde dopdolu, şekk ü gümânı.
İçinde dopdolu, şekk ü gümânı.
Hayâsız olanın
yanına varma,
Kulak tutup işit, işbu beyânı.
Kulak tutup işit, işbu beyânı.
Amelsiz
uş âlim, bil âlim olmaz,
Ana la’net idin, yoktur ziyânı.
Ana la’net idin, yoktur ziyânı.
6. PİR SULTAN ABDAL (16. yüzyıl)
Pir
Sultan Abdal’ın 1500 yıllarında doğduğu tahmin ediliyor. Doğduğu yeri ise
kendisi şiirlerinde, “Benim Aslım Horasan’dan Hoy’dandır” diyerek belirtiyor.
Alçakta
yüksekte yatan erenler
Yetisin
imdada aldi dert beni
Basimi
alip hangi yere gideyim
Gittigim
yerlerde buldu dert beni
Oturup
benimle ibadet kildi
Yalan
söyledi de yüzüme güldü
Yalin
kiliç olup üstüme geldi
Çaldi
bölük bölük böldü dert beni
7. KUL HİMMET (16. yüzyılın ikinci
yarısı)
Kul
Himmet; Tokat’a bağlı Almus ilçesinin bugünkü adı Görümlü Kasabası olan Varsıl
Köyü’ndendir. 16. yüzyılın ikinci yarısında yaşamıştır. Kul Himmet bütün nefeslerinde
Hz. Ali, 12 İmamlar ve Hacı Bektaş Veli’yi büyük bir içtenlikle anlatır.
Gel gönül
kimsenin aybına bakma
Hazer kıl sevdiğim değme gönüle
Arif ol cihanda bir gönül yıkma
Hazer kıl sevdiğim değme gönüle
Hazer kıl sevdiğim değme gönüle
Arif ol cihanda bir gönül yıkma
Hazer kıl sevdiğim değme gönüle
Daim aşk
atına bin de atlı gez
Edep öğren erkan öğren otlu gez
Gönül yıkma halk içinde tatlı gez
Sakın ey sevdiğim değme gönüle
Edep öğren erkan öğren otlu gez
Gönül yıkma halk içinde tatlı gez
Sakın ey sevdiğim değme gönüle
“Herkes
biraz ya Karamanlıdır; ya da Karamanoğullarındandır. Ş.G”
Şerafettin
GÜÇ
Karamanoğulları
Tarihi Araştırmacısı Yazar
Kaynaklar:
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder