Şerafettin GÜÇ

Kamuoyunun Bilgisine

Açık teşekkür/özür

16 Temmuz 2019 tarihli “Karamanda Uyanış” İnternet Gazetesinde yayımlanan yazımda kaynaklar kısmı ikinci dosyada olduğundan tek dosya olarak şahsımca eksik gönderilmiş. Tamamen benden kaynaklanan bir hatadır. Sayın Doc. Dr. Abdullah Acehan Bey’in uyarısı üzerine tekrar yazım aynı başlık altında “Karamanda Uyanış” İnternet Gazetesinde ekleri gönderilerek yayımlanmıştır. Sayın Doc. Dr. Abdullah Acehan Bey’e buradan da bir kez daha teşekkür eder, hakkını helal etmesini isterim. Saygılarımla.

OSMANLI DÖNEMİ VE KARAMANOĞULLARI SÜRGÜNLERİ

Sürgün olayını araştıran bir kişi olarak sürgün hadisesinin en kötü taraflarından biri de hiç şüphesiz sürgüne gönderilen kişinin menfasındaki yaşam şartları ve sürgün müddeti boyunca yaptığı işler hakkında yeterli bilgi veya belge sahibi olamamaktadır.

Maalesef bu yönde kayıtlar yok denecek kadar azdır. Sürgün cezası verilen kişi menfasına ulaştıktan sonra oranın kadısı barınmaları için kendilerine bir ev bulur. Gelen menfinin uygun bir yerde ikamet ettirilmesi kadıların görevleri arasındadır.

Sürgün cezasına çarptırılanlardan bazıları çoluk çocuğu ile sürülmektedir. Sürgünlerin suç islememesi ve firar etmemesi için kadılar gerekli tedbirleri alırlar. Bunun yanında kadı, sürgünün af veya başka bir yere nakliyle ilgili bir emir gelmedikçe onları asla serbest bırakmazdı. Çünkü hükümlerde kesin bir dille bu emredilmiştir.

Sürgünlerin af edilmesi ile ilgili toplu bir af belgesi yoktur. Sürgünler, gittikleri yerlerde tımar ve zeamet sistemine bağlanarak eski çevrelerinin zararlı etkilerinden koparılmış, devlet hizmetine yararlı hale getirilmeye çalışılmıştır. Ancak bazı kimselere sürgün cezasının tekrar tekrar uygulanması onların bulundukları ortamlara uyum sağlayamadığı anlamına gelse de işin aslında baksa birkaç yönünün olma ihtimali daha güçlüdür.

Bu yönlerden ilki kişinin aynı suçu mükerrer defa işlemesi, ikincisi ise menfinin ısrarla merkezden uzaklaştırılmak istenmesi olabilir. Buna Namık Kemal iyi bir örnek teşkil eder. Israrla merkezden uzaklaştırılmak istendiği için Kıbrıs başta olmak üzere birçok adaya - sürgün veya görevli adı altında - sürgün olarak gönderilmiş hatta bu adaların birinde [Sakız] vefat etmiştir. Bununla birlikte sürgün olarak değil de bir yerde ikamete memur olanların gittikleri yerlerde bazı görevler üstlendikleri, hatta hayır ve vakıf hizmetleri yaptıkları hakkında bir kısım bilgiler vardır.

Osmanlı döneminde bir sürgünün menfilikten kurtulmasının üç yolu vardır bunlar; ya affedilecek, ya sürgün yeri değiştirilecek, ya ölecek veya öldürülecektir. Bir diğer dördüncü yolda birçok sürgünün zaman zaman müracaat ettiği kaçmaktır.

Fakat sürgün kişi menfi olarak bulunduğu yerden kaçtığında eğer yakalanırsa, sürgün müddeti iki katına çıkartılmaktadır. Yani bir yıl için sürgün edildiyse bu iki yıla artmaktadır. Kendisi de bir sürgün olan Ahmet Bedevi Kuran, sürgün hadisesini yaşayan insanlardan bazılarının, menfalarından döndükten sonra da zararlı alışkanlıklarına devam ettiklerine şahit olmuştur.

Siyasi cürümlerden mahkûm olup da kalelerde, mahbeslerde ve menfalarda bulunanlar da tahliye ve azad edilerek İstanbul’a dönmüşlerdi. Bu zümrelerde de menfaat düşkünleri çoktu. Çünkü politika ve mefkûre gibi şeylerle katiyen münasebetleri olmayanlardan da hapse veya nefiye mahkûm edilmişler vardı.

Bunun içindir ki; İttihad-ı Terakki, Tesebbüs-i Sahsi ve Âdem-i Merkeziyet cemiyetlerinin merkez küşadını müteakip hüviyetleri meçhul bazı mahpus ve menfa azatlıları tarafından bir de Fedakarân-ı Millet Cemiyeti kurulmuş, bu teşekkül Hukuk-u Umumiye Gazetesi’ni nesre başlamıştı.

Şu unutulmamalıdır ki, “Herkes biraz ya Karamanlıdır, ya da Karamanoğullarındandır.”

Şerafettin GÜÇ

Karamanoğulları Tarihi Araştırmacısı Yazar 

Not kaynak buradan alınmıştır: Doc. Dr. Abdullah Acehan Bey'e teşekkür ederim. Her nasılsa yazmayı unutmuşum. Hakkınızı helal edin lütfen. Ayrıca özür diliyorum. Saygılarımla. 

Bu konuda faydalandığım ve toplayabildiğim eserler aşağıdadır. Araştırma yapacaklara listelenmiştir. Karamanoğulları sürgünleri hakkında yazı yazan/araştırma yapan şahsiyetlere ayrıca teşekkür ederim. Son derece faydalandım, bilgi dağarcığım zenginleşmiştir.

Kaynaklar

-Acehan Abdullah “Osmanlı devleti’nin sürgün politikası ve sürgün yerleri“ Dumlupınar Üniversitesi-Kütahya, aace1968@hotmail.com   Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi The Journal of International Social Research Volume 1/5 Fall 2008

-Ağababa Ali Fahri, [Haz: Ali Bugra, Mehmet Kuzu], Şeref Kurbanları, Çatı Yayınları, İstanbul-2007,s.20

-Aksin Sina, Jön Türkler ve İttihat Terakki, Ankara, İmge Kitabevi, 1998,s.38

-Altun Mehmet, Jön Türklerin Korkulu Sürgün Yeri Fizan Denen Su Yer, Toplumsal Tarih, Mayıs-2004, N:125, s.29

-Andaç Feridun, Sürgün Edebiyatı-Edebiyat Sürgünleri, Bağlam Yayınları, İstanbul-1996, s.247

-Barkan Ömer Lütfi, Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskan ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C:11,N:1-4,Ekim-1940/Temmuz-1950, s.547

-Barkan Ömer Lütfi, Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskan ve Kolonizasyon Metodu Olarak Sürgünler,_stanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, C:13, N:1-2, Ekim-1951 Temmuz-1952, s.63

-Bekir Fahri, Mısır’da Jönler, Birinci Baskı, İstanbul-1910 /İkinci Baskı “Jönler” adıyla İstanbul-1985

-Dascıoglu Kemal, Osmanlı’da Sürgün, Yeditepe Yayınları, İstanbul-2007, s.17

-Dirin İlyas, Sürgün Üzerine Hatıra, Deneme, inceleme, Araştırma Kitapları, Ada Dergisi, Yaz-2004, N:2, s.60

-Doğan Mehmet H, Sürgündeki Dil, Varlık, Nisan-1994, N:1039, s.2

-Emre Ahmet Cevat, İki Neslin Tarihi, Hilmi Kitabevi, Nurgök Matbaası, İstanbul-1960, s.73

-Erim Neşe, Osmanlı İmparatorluğunda Kalebentlik Cezası ve Suçların Sınıflandırılması Üzerine Bir Deneme, Osmanlı Araştırmaları, C.4, 1984, s.84

-Erler Mehmet Yavuz, Ya Vatan Ya Sürgün, T.C,Atatürk Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Müdürlüğü, Atatürk Dergisi, Doç. Dr. Günay Çağlar Özel Sayısı, C.III, S:2, Temmuz-2002, s.263

-Hanioglu M. Şükrü, Bir Siyasal Düşünür Olarak Abdullah Cevdet ve Dönemi, Üçdal Nesriyat, İstanbul-1981

-Haydaroglu İlknur, II. Abdülhamit’in Hafiye Teskilatı Hakkında Bir Risale, (II. Kısım), Tarih Araştırmaları Dergisi, C.XIX, N:30, Ankara-1998, s.135

-Kuran Ahmet Bedevi, Harbiye Mektebinde Hürriyet Mücadelesi, Çeltüt Matbaası, İstanbul-1957, s.113

-Özlü Demir, Türk Edebiyatında Birkaç Sürgün Romanı, Argos Mecmuası, İstanbul, Mayıs-1991, N:33, s.136.

-Temir Ahmet, Yusuf Akçura, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara-1987, s.28

-Tütel Eser, Sirket-i Hayriye, Tarih ve Toplum, Mayıs-1994, N:125, s.34

-Uluçay M. Çagatay, Sürgünler-Yeni ve Yakın Çağlarda Manisa’ya ve Manisa’dan Sürülenler-Belleten, Türk Tarih Kurumu, C:15, N:60, [Ekim-1951’den ayrı basım], Ankara-1951,s.532